සේද මාවත යනු චීනය සහ පෙරදිග රටවල්, මැද පෙරදිග හා යුරෝපය හරහා සම්බන්ධ කරන වෙළඳ මාර්ග ජාලයකි. එය චීනයේ හැන් රාජවංශය ක්‍රි.පූ.130 දී බටහිර රටවල් සමඟ නිල වශයෙන් වෙළඳාම ආරම්භ කළ විට පිහිටුවන ලදී. ඔටෝමාන් අධිරාජ්‍යය චීනය සමඟ වෙළඳාම වර්ජනය කර එය වසා දමන තෙක් ක්‍රි.ව.1453 වන තෙක් සේද මාවත භාවිතයේ පැවතුනි. සේද මාවත ජාත්‍යන්තර වෙළඳාම සඳහා යොදාගෙන වසර 600 කට ආසන්න කාලයක් ගත වී ඇතත්, එම මාර්ග වාණිජ, සංස්කෘතිය සහ ඉතිහාසය කෙරෙහි සදාකාලික බලපෑමක් ඇති කළ අතර එම බලපෑම් අදටද පවතියි.
පළමු හා දෙවන සියවස් වලදී ග්‍රීසිය සහ චීනය අතර නැගෙනහිර-බටහිර වෙළඳ මාර්ග විවෘත වීමට පටන් ගත්තේය. රෝම අධිරාජ්‍යය සහ කුෂාන් අධිරාජ්‍යය (වර්තමානයේ උතුරු ඉන්දියාවේ භූමිය පාලනය කළ) සේද මාවත ඔස්සේ ගමන් කරන වෙළදුන්ගෙන් ප්‍රයෝජන ලැබීය. චීනය සඳහා පුරාණ ග්‍රීක වචනය වන “සෙරෙස්” යන්නෙහි තේරුම “සේද දේශය” යන්නයි. කෙසේ වෙතත්, නමට මෙම පැහැදිලි සම්බන්ධය තිබියදීත්, “සේද මාවත” යන යෙදුම 1877 වන තෙක් ජර්මානු භූගෝල විද්‍යායෙකු හා ඉතිහාස මහාචාර්යවරයකු වන ෆර්ඩිනන්ඩ් වොන් රිච්තොෆෙන් විසින් වෙළඳ මාර්ග විස්තර කිරීම සඳහා මුලින්ම භාවිතා කරන තෙක් භාවිතා නොවීය.
සේද මාවතේ භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය, හුවමාරුව, බෙදා හැරීම සහ ගබඩා කිරීම විධිමත් කිරීම සඳහා නිර්මාණය කර ඇති උපායමාර්ගිකව පිහිටා ඇති වෙළඳ ස්ථාන, වෙළඳපල සහ මංතීරු විශාල ජාලයක් ඇතුළත් විය.
ග්‍රීක-රෝමානු අගනගරයේ සිට සිරියානු කාන්තාරය හරහා පැල්මයිරා හරහා ස්ටේසිෆොන් (පාර්තියියානු අගනුවර) සහ නූතන ඉරාකයේ මෙසපොතේමියානු නගරයක් වන ටයිග්‍රිස් ගඟේ සෙලූෂියා දක්වා මෙම මාර්ගය ගමන් කරන ලදී. සෙලූෂියා සිට සාග්‍රොස් කඳුකරය හරහා නැගෙනහිර දෙසට එක්බාටානා (ඉරානය) සහ මර්ව් (ටර්ක්මෙනිස්තානය) යන නගර කරා ගමන් කළ අතර, ඉන් අමතර මාර්ග නවීන දින ඇෆ්ගනිස්ථානය දක්වාත් නැගෙනහිර දෙසට මොන්ගෝලියාව සහ චීනය දක්වාත් ගමන් කළේය.
සේද මාවත්වලින් පර්සියානු බොක්කෙහි වරායන් ද ඇති වූ අතර එහිදී ටයිග්‍රීස් සහ යුප්‍රටීස් ගංගාවලට භාණ්ඩ ප්‍රවාහනය කරන ලදී. මෙම නගර වලින් ලැබෙන භාණ්ඩ මධ්‍යධරණි මුහුදේ වරායන් හා සම්බන්ධ වූ අතර, ඒවා රෝමානු අධිරාජ්‍යය පුරා නගරවලට සහ යුරෝපයට නැව්ගත කරන ලදී.
රෝමානු අධිරාජ්‍යයේ සහ යුරෝපයේ වෙනත් තැන්වල වෙළෙන්දන් අතර චීන සේද ජනප්‍රිය වූ නිසා “සේද මාවත” යන නම ලැබුණද, නැගෙනහිරින් බටහිරට අපනයනය කරන එකම වැදගත් ද්‍රව්‍ය එය නොවීය.
පලතුරු සහ එළවළු,ගොවිපල සතුන්, ධාන්‍ය, සම්, ආගමික වස්තූන්, කලා කෘති, වටිනා ගල් හා ලෝහ සහ සමහර විට වඩාත් වැදගත් ලෙස භාෂාව, සංස්කෘතිය, ආගමික විශ්වාසයන්, දර්ශනය සහ විද්‍යාවද ඒ හරහා හුවමාරු වූ බවට සැලකේ. හැන් රාජවංශ සමයේදී චීන ජාතිකයන් විසින් සොයා ගන්නා ලද කඩදාසි සහ වෙඩි බෙහෙත් වැනි වෙළඳ භාණ්ඩ බටහිර සංස්කෘතිය හා ඉතිහාසය කෙරෙහි පැහැදිලි හා කල් පවත්නා බලපෑම් ඇති කළේය. නැගෙනහිර සහ බටහිර අතර වැඩිපුරම වෙළඳාම් කරන ලද භාණ්ඩ අතර ඒවා ද විය.
ඇත්ත වශයෙන්ම, කඩදාසි යුරෝපයට පැමිණීම සැලකිය යුතු කාර්මික වෙනසක් ඇති කළ අතර ලිඛිත වචනය පළමු වරට ජන සන්නිවේදනයේ ප්‍රධාන ස්වරූපයක් බවට පත්විය. ගුටෙන්බර්ග්ගේ මුද්‍රණාලය අවසානයේ දී විශාල වශයෙන් පොත් නිෂ්පාදනය කළ අතර පසුව පුවත්පත් මගින්ද පුළුල් ලෙස ප්‍රවෘත්ති හා තොරතුරු හුවමාරු කර ගැනීමට හැකි විය.
ඊට අමතරව, නැගෙනහිර කුළුබඩු ඉක්මනින් බටහිර රටවල ජනප්‍රිය වූ අතර යුරෝපයේ බොහෝ ප්‍රදේශවල ආහාර පිසීම වෙනස් විය. ඒ හා සමානව, වීදුරු සෑදීමේ ක්‍රමවේදයන් ඉස්ලාමීය ලෝකයෙන් චීනයට නැගෙනහිර දෙසට සංක්‍රමණය විය.
වෙඩි බෙහෙත් වල මූලාරම්භය ගැන එතරම් ප්‍රසිද්ධ නැතත් 1300 ගණන්වල එංගලන්තයේ, ප්‍රංශයේ සහ වෙනත් තැන්වල කාලතුවක්කු භාවිතය සඳහා සේද මාවත ඔස්සේ යුරෝපයට වෙඩි බෙහෙත් අපනයනය කළ බව ඉතිහාස විද්වත්හු විශ්වාස කරති. වෙඩි බෙහෙත් භාවිතයෙන් යුද්ධයේ පැහැදිලි වාසි ඇති වූ අතර වෙඩි බෙහෙත් අපනයනය යුරෝපයේ දේශපාලන ඉතිහාසයට ඉමහත් බලපෑමක් ඇති කළේය.
එමෙන්ම දේශ ගවේශකයන්ටද මේ සේද මාවත බොහෝ උපකාරී වූ බව කියැවේ. එයට හේතුව පෙරදිග සංස්කෘතිය හා භූගෝල විද්‍යාව වඩා හොඳින් අවබෝධ කර ගැනීමට ඔවුන්ට මේ හරහා හැකි විය. වෙනිසියානු ගවේෂක මාකෝ පෝලෝ ඉතාලියේ සිට චීනය දක්වා ගමන් කිරීම සඳහා සේද මාවත භාවිතා කළ අතර එය එවකට මොන්ගෝලියානු අධිරාජ්‍යයේ පාලනය යටතේ පැවතුනි. මොන්ගෝලියානු අධිරාජ්‍යය පරිහානියට පත්වෙමින් තිබියදී මාකෝ පෝලෝ 1295 දී නැවත සේද මාවත හරහා වැනීසියට පැමිණියේය. යුරෝපීයයන්ට ආසියානු වාණිජ්‍යය හා සංස්කෘතිය පිළිබඳ වඩා හොඳ අවබෝධයක් ලබා දුන් "ද ට්‍රැවල්ස් ඔෆ් මාකෝ පෝලෝ" නම් කෘතිය ඔහු ඉන් පසු රචනා කරන ලදී.
විශ්මිත ඉතිහාසය
👇👇👇 අපගේ android app එක(Click Image) 👇👇👇
0 comments:
Post a Comment